EVLİLİK SÖZLEŞMESİ- MAL REJİMLERİ
4721 sayılı Türk Medeni Kanunu’yla edinilmiş mallara katılma rejimi yasal mal rejimi olarak kabul edilmiştir. Ancak eşler TMK. md. 203 ve devamı maddeleri gereğince mal rejimi sözleşmesi yapabilirler ve böylece mal ayrılığı, paylaşmalı mal ayrılığı veya mal ortaklığı rejimlerinden birini seçebilirler.
Mal rejimi sözleşmesi evlenmeden önce veya sonra yapılabilir. Mal rejimi sözleşmesi, noterlerde düzenleme ve onaylama şeklinde yapılabilir. Ancak taraflar evlenme başvurusu sırasında hangi mal rejimini seçtiklerini yazılı olarak da yetkili evlenme memuruna bildirebilirler. Evlendirme memuruna yapılan bildirim bir tespit niteliğindedir, evlendirme memurunun sözleşme yapma yetkisi yoktur. Mal rejimi sözleşmesinin taraflarca imzalanması zorunludur.
- EDINILMIŞ MALLARA KATILMA REJIMI
4721 sayılı Türk Medeni Kanunu’na göre yasal mal rejimi edinilmiş mallara katılma rejimidir. Kanuna göre edinilmiş mallara katılma rejimi; edinilmiş malları ve eşlerin kişisel mallarını kapsar. Hangi malların edinilmiş mal sayılacağı, hangi malların kişisel mal sayılacağı kanunda belirtilmiştir. Türk Medeni Kanunu’nun 219. maddesinde edinilmiş mallar “her eşin bu mal rejiminin devamı süresince karşılığını vererek elde ettiği malvarlığı değerleri” olarak tanımlamıştır. Yine bu maddede bir eşin edinilmiş mallarına örnek olarak :
- Çalışmasının karşılığı olan edinimler,
- Sosyal güvenlik veya sosyal yardım kurum ve kuruluşlarının veya personele yardım amacı ile kurulan sandık ve benzerlerinin yaptığı ödemeler,
- Çalışma gücünün kaybı nedeniyle ödenen tazminatlar,
- Kişisel mallarının gelirleri,
- Edinilmiş malların yerine geçen değerler gösterilmiştir.
Aşağıda sayılan mallar ise kanun gereğince kişisel mallardır:
- Eşlerden birinin yalnız kişisel kullanımına yarayan eşya,
- Mal rejiminin başlangıcında eşlerden birine ait bulunan veya bir eşin sonradan miras yoluyla ya da herhangi bir şekilde karşılıksız kazanma yoluyla elde ettiği malvarlığı değerleri,
- Manevî tazminat alacakları,
- Kişisel mallar yerine geçen değerler
Bunun dışında eşler isterlerse yapacakları mal rejimi sözleşmesiyle bir mesleğin icrası veya işletmenin faaliyeti sebebiyle doğan edinilmiş mallara dahil olması gereken malvarlığı değerlerinin kişisel mal sayılacağını kabul edebilirler. Aynı zamanda eşler mal rejimi sözleşmesiyle kişisel malların gelirlerinin edinilmiş mallara dahil olmayacağını da kararlaştırabilirler.
Eşler belirli bir malın kendilerine ait olduğunu ispat etmek zorundadır. Kime ait olduğu anlaşılamayan mallar eşlerin paylı mülkiyetinde kabul edilir. Örneğin eşlerin evinde kime ait olduğu tespit edilemeyen bir tablo ya da bir kitaplık eşlerin paylı mülkiyetinde sayılır.
Eşler yasal sınırlar çerçevesinde hem kişisel mallarını hem de edinilmiş mallarını yönetme, bunlardan yararlanma ve bunlar üzerinde tasarrufta bulunma hakkına sahiptir. Ancak aksi belirtilmedikçe eşler paylı mülkiyete konu olan maldaki payı üzerinde diğer eşin izni olmadan tasarrufta bulunamaz. Normalde paylı mülkiyete konu olan mallarda pay sahibi kendi payı üzerinde tasarrufta bulunabilirken, eşler diğer eşin rızası olmadan payı üzerinde tasarruf edemez.
Eşler kendi borçlarından bütün malvarlığı ile sorumludurlar. Yani eşin borcu nedeniyle sorumlu tutulacağı malları sadece kişisel malları olmayıp edinilmiş mallar ile de sorumludurlar.
- MAL AYRILIĞI REJIMI
Mal ayrılığı rejimi 01.01.2002 tarihinde yürürlüğe giren Türk Medeni Kanunu’yla birlikte akdi bir rejim olarak kabul edilmiştir. Mal ayrılığı rejiminde eşlerden her biri yasal sınırlar içerisinde kendi mal varlığı üzerinde yönetim, yararlanma ve tasarruf haklarını korur. Yani eşlerin kişisel malları vardır, edinilmiş mal söz konusu değildir. Her eş edindiği malın malikidir ve eş diğer eşin edindiği mallar üzerinde hiçbir hak sahibi değildir.
Mal ayrılığı rejiminde belirli bir malın kendisine ait olduğunu iddia eden kimse iddiasını ispatla yükümlüdür. Eşlerden hangisine ait olduğu kanıtlanamayan mallar onların paylı mülkiyetinde sayılır.
Mal ayrılığı rejiminde her eş kişisel borçlarından, evlilik birliğini temsille ilgili olmayan borçlarından kendisine ait malların tamamıyla alacaklıya karşı sorumlu olacaktır. Buna göre eşler ister evlenmeden önce ister evlilik sırasında evlilik birliğini temsile yetkisi bulunmaksızın yaptıkları işlemlerden dolayı kişisel olarak borçlu ve sorumlu olacaklardır. Ancak evlilik birliği sırasında evlilik birliği için yapılan borçlanmalardan eşler alacaklılara karşı müteselsilen sorumlu olacaklar ve sorumlulukları bütün malvarlıklarını içerecektir.
Mal ayrılığı rejimi eşlerden birinin ölümü, eşlerin başka bir mal rejimini seçmesi veya mahkemenin evliliğin iptali ya da boşanma kararı vermesi ile sona erer. Mal ayrılığı rejiminin sona ermesiyle her eş diğerinde bulunan mallarını geri alabilir ya da üstün yararı ispat ederek o günkü karşılığını ödemek şartıyla malın kendinde kalmasını sağlayabilir, eğer malın iyileştirilmesi veya korunması için hiç ya da uygun bedel almaksızın katkıda bulunmuşsa katkısının karşılığında uygun bir bedel ödenmesini isteyebilir.
- PAYLAŞMALI MAL AYRILIĞI REJIMI
Bu mal rejiminde, eşlere ait paylaşım dışı kişisel mallar, eşlerin paylı mülkiyet konusu birlikte pay sahibi oldukları mallar ve TMK.’nın 250.maddesinin birinci fıkrasında belirtilen eşlerden biri tarafından paylaşmalı mal ayrılığı rejiminin kurulmasından sonra edinilmiş olup ailenin ortak kullanım ve yararlanmasına özgülenmiş mallar ile ailenin ekonomik geleceğini güvence altına almaya yönelik yatırımlar veya bunların yerine geçen değerlerden oluşan mal rejiminin sona ermesi halinde eşler arasında eşit olarak paylaşılacak paylaşım konusu mallar olmak üzere üç grup mal bulunmaktadır. Paylaşıma konu olacak mallara örnek olarak ailenin ortak kullanımına ayrılmış konut, araba yazlık, ailenin ortak geleceğine güvence altına almaya yönelik yatırımlar örnek gösterilebilir.
Eşler kural olarak kendi mal varlıkları üzerinde yönetim, yararlanma ve tasarruf hakkına sahiptir ve eşler kendi borçlarından da bütün mal varlıklarıyla sorumludur. Ancak eşlerden biri paylı mülkiyet konusu maldaki payını da diğer paydaş eşin açık rızası olmadan üçüncü kişilere devredemeyecektir. Eş paylaştırmaya aykırı davranışlar içindeyse; örneğin paylaşım konusu malın birini diğer eşin payına zarar vermek için elden çıkardıysa vs. hakim diğer eşin alacağı denkleştirme bedelini hakkaniyete uygun olarak belirleyecektir.
Belirli bir malın eşlerden birine ait olduğunu iddia eden kimse iddiasını ispatla yükümlüdür. Eşlerden hangisine ait olduğu ispat edilemeyen mallar onların paylı mülkiyetinde sayılır.
Paylaşmalı mal ayrılığı rejimi sona erdiğinde, her eş diğer eşte bulunan mallarını geri alır. Üstün yararı olduğunu ispat eden eş, diğer önlemler yanında, eşine payının ödeme günündeki karşılığını vermek suretiyle paylı mülkiyetteki malın kendisine verilmesini isteyebilir.
- MAL ORTAKLIĞI REJİMİ
Mal ortaklığı rejimi ortaklık malları ile eşlerin kişisel mallarını kapsar. Genel mal ortaklığında eşlerin kanun gereği kişisel mal sayılanlar dışındaki malları ile gelirleri ortaklık mallarını oluşturur. Eşler ortaklık mallarına bölünmemiş bir bütün olarak sahip olurlar. Hiçbir eş ortaklık payı üzerinde tek başına tasarruf hakkına sahip değildir. Genel mal ortaklığı dışında sınırlı mal ortaklığı da vardır ya da eşler yaptıkları sözleşmeyle hangi malların ortaklık dışında tutulacağını ya da hangi malların ortaklıktan sayılacağını belirleyebilirler.